Πώς η Ελλάδα μπήκε στο Ευρώ
Οι θεατές της ταινίας είναι και πάλι στην Ελλάδα. Βλέπουν τον κόσμο καθώς διαβάζει με καχυποψία τα πρωτοσέλιδα των γερμανικών εφημερίδων: « Γιατί θα πρέπει να σώσουμε τους τεμπέληδες Έλληνες;» «Ελλάδα το δικό τους σφάλμα». Η χώρα μπήκε στο ευρώ με απάτες και είναι απρόθυμη για μεταρρυθμίσεις.
Στη συνέχεια η ταινία δείχνει την πραγματική ιστορία: το 1999, αρχικά δεν επετράπη στην Ελλάδα η ένταξη στην Ευρωζώνη. Το δημόσιο χρέος ήταν πολύ υψηλό. Για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο, ο Λουκάς Παπαδήμος, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, οργάνωσε το μεγάλο "tour de force". Οι τράπεζες Goldman Sachs, JP Morgan και United Bank of Switzerland (UBS) χρησιμοποίησαν παράγωγα – η λειτουργία των οποίων εξηγείται με κατανοητό τρόπο στην ταινία- ώστε να προσφέρουν στο ελληνικό κράτος πρόσθετα δάνεια δισεκατομμυρίων που δεν εμφανίζονταν στον προϋπολογισμό: Τα μελλοντικά κέρδη από διόδια, φόρους αεροδρομίων και κρατικά λαχεία δόθηκαν ως αντάλλαγμα γι' αυτά τα δάνεια. Ο σημερινός διοικητής της ΕΚΤ, Mario Draghi, ήταν εκείνη την περίοδο υψηλόβαθμο στέλεχος της Goldman Sachs, ενώ λίγους μήνες αργότερα έγινε υπεύθυνος για τις δραστηριότητες της τράπεζας σε όλη την Ευρώπη. “Είναι αδύνατο να μην γνώριζε ο κ Ντράγκι τις συναλλαγές της τράπεζας του με την Ελλάδα” λέει στην ταινία ο Γερμανός καθηγητής Γκούναρ Μπέκ. Με αυτό τον μαγικό τρόπο ο κύριος Παπαδήμος κατάφερε να μειώσει το δημόσιο χρέος της Ελλάδος, κι έτσι η χώρα μπόρεσε να γίνει μέλος της Ευρωζώνης με ένα θερμό χειροκρότημα από τις τράπεζες. Φυσικά ήταν απάτη. Αλλά ο δράστης Παπαδήμος προήχθη από την Τράπεζα της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, της οποίας έγινε αντιπρόεδρος. Όλοι πάντα γνώριζαν ποιο ήταν το πραγματικό επίπεδο του Ελληνικού δημοσίου χρέους. Οι υπεύθυνοι της στατιστικής υπηρεσίας Eurostat ήδη από το 2003 είχαν συντάξει αναλυτική λίστα με τις κομπίνες εμπνεύσεως της Goldman Sachs που εφαρμόστηκαν για την απάτη αυτή. Το 2010, το πρακτορείο οικονομικών ειδήσεων Bloomberg κατέφυγε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ζητώντας να δημοσιοποιηθούν, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, δύο εσωτερικές εκθέσεις της ΕΚΤ για τις λαθροχειρίες. Το 2013, το ευρωπαϊκό δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή.
Οι δράστες γίνονται σωτήρες
Δώδεκα χρόνια μετά τα swaps που έβαλαν την Ελλάδα στο ευρώ, ο Παπαδήμος εμφανίζεται πάλι, αυτή τη φορά ως πρωθυπουργός-σωτήρας. Στα τέλη του 2011, η χώρα ήταν ήδη σε μια κατάσταση εντελώς διαφορετική: οι όροι του πρώτου πακέτου στήριξης είχαν αφήσει τα σημάδια τους : οι πωλήσεις τροφίμων έπεσαν κατά 39%, οι επενδύσεις κατά 50%. Τα φαρμακεία προμήθευαν φάρμακα μόνο τοις μετρητοίς. Οι συνταγογραφήσεις δεν γίνονταν πια δεκτές γιατί τα ασφαλιστικά ταμεία δεν μπορούσαν να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Τα νοσοκομεία ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Τότε ο πρόεδρος Παπανδρέου ανακοίνωσε ένα δημοψήφισμα για το «δεύτερο πακέτο στήριξης». 'Όμως για την Τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), το ρίσκο ήταν πολύ μεγάλο. Ο Παπανδρέου υποχρεώθηκε να παραιτηθεί και αντικαταστάθηκε από τον Λουκά Παπαδήμο, που παρουσιάστηκε ως “ο τεχνοκράτης που θα καθησυχάσει τις αγορές” . Στην ορκωμοσία του Παπαδήμου, ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ο αρχηγός της Εκκλησίας της Ελλάδος, που παρεμπιπτόντως δεν πληρώνει και πολλούς φόρους, έψαλλε το Κύριε Ελέησον.
Ο κύριος Παπαδήμος τώρα είχε ένα άλλο δύσκολο έργο: οι «αγορές» ήδη στοιχημάτιζαν στην χρεωκοπία της Ελλάδας. Έτσι οι τράπεζες δεν ηθελαν να κάθονται πάνω στον θησαυρό του ιδιαιτέρως προσοδοφόρου ελληνικού χρέους (επιτόκια άνω των 6%) που διεπόταν όμως από το ελληνικό δίκαιο και θα μπορούσε να χάσει την αξία του αν η χώρα αποφάσιζε τη διαγραφή του. Ο κ. Παπαδήμος καθησύχασε τις τράπεζες, υλοποιώντας την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, το περίφημο PSI. Ο οικονομολόγος Λεωνίδας Βατικιώτης εξηγεί στην κάμερα γιατί αυτό ήταν καταστροφικό για τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία, τα οποία δεν αποζημιώθηκαν, ενώ αντιθέτως οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν πλήρως. Όταν αποχώρησε ο κ. Παπαδήμος, ο κίνδυνος του ελληνικού χρέους δεν ήταν πια στα χέρια των τραπεζών. Τώρα ήταν στα χέρια των φορολογούμενων όλης της Ευρώπης. Ρωτηθήκαμε ποτέ εάν το θέλαμε; Τα δισεκατομμύρια των «πακέτων διάσωσης» για την Ελλάδα έχουν κάνει τους πλούσιους της Ελλάδας πλουσιότερους και έχουν αποτρέψει απώλειες για τους κερδοσκόπους και τις τράπεζες. Τα δισεκατομμύρια της «βοήθειας» έχουν γίνει ιδιωτική περιουσία. Και η χώρα βυθίζεται στην άβυσσο.
«Καλή» τράπεζα αντί για «κακή» τράπεζα
Σύμφωνα με τον Νομπελίστα οικονομολόγο Joseph E. Stiglitz και τον Willem Buiter αλλά κι άλλους μεγάλους παίκτες στην οικονομία όπως ο George Soros, το κράτος πρέπει να οδηγήσει τις «συστημικά σχετικές» τράπεζες σε μια ελεγχόμενη χρεοκοπία. Το κράτος πρέπει να αγοράσει μόνο τα καλά ομόλογα που είναι συνδεδεμένα με την πραγματική οικονομία και τους αποταμιευτικούς λογαριασμούς. Με αυτά τα ομόλογα και το δίκτυο των υποκαταστημάτων, το κράτος μπορεί να ιδρύσει τις «καλές τράπεζες». Για τους εργαζόμενους και τους πελάτες της προηγούμενης τράπεζας, μόνο το όνομα και η διοίκηση θα άλλαζε αρχικά. Σύμφωνα με τον Stiglitz και τον Soros, η «καλή τράπεζα» μπορεί απρόσκοπτα να αναλάβει τις βασικές εργασίες του τραπεζικού συστήματος. Οι παλιές τράπεζες, από την άλλη πλευρά, συνεχίζουν να «κάθονται» πάνω στις τοξικές επενδύσεις. Τον λογαριασμό θα αναλάμβαναν, μαζί με τους επενδυτές, ακριβώς οι κερδοσκόποι που τώρα υποστηρίζονται από τους φορολογούμενους.
Οι συντελεστές της ταινίας ταξίδεψαν ως την Ισλανδία, όπου αυτές οι ιδέες εφαρμόστηκαν στην πράξη τον οκτώβριο του 2008, όταν το τραπεζικό σύστημα της χώρας κατέρρευσε αλλα τα ΑΤΜ συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά.
Οι ρυθμίσεις είναι απαραίτητες και μπορούν να λειτουργήσουν
Μετά το κραχ του 1929 και την Μεγάλη Υφεση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Franklin D. Roosevelt αποφάσισε να επιβάλει βασικούς κανόνες στις αγορές. Ο νόμος Glass-Steagall του 1933 ανάγκασε τα πιστωτικά ιδρύματα να αποφασίσουν: ή θα είναι τράπεζες με αυστηρούς κανόνες λειτουργίας, τράπεζες εμπορικές, επικεντρωμένες στην ασφάλεια των καταθέσεων και στην χορήγηση πιστώσεων στην πραγματική οικονομία, ή θα επιλέξουν τις ασφαλιστικές δραστηριότητες και την επενδυτική τραπεζική. Το εμπόριο με τα παράγωγα είχε απαγορευθεί. Αργότερα, καμιά τράπεζα δεν επιτρεπόταν να εξαγοράσει ανταγωνιστική τράπεζα άλλης αμερικανικής πολιτειας. Δεν επιτρεπόταν πλέον σε κανένα πιστωτικό ίδρυμα να αποκτήσει “συστημική σημασία”. Η Wall Street προέβλεπε καταστροφή, αλλά ο νόμος άντεξε 70 χρόνια. Η κατάργηση του νόμου Glass-Steagall, στα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου ζήλου της περιόδου 1980-2000 είναι ένα από τα κλειδιά που βοηθούν τους θεατές να κατανοήσουν όσα ακολούθησαν.